Fundacja im. Karla Dedeciusa
Wystawy
"Sto lat! Wisława Szymborska" - wystawa autorstwa Joanny Gromek-Illg i Witolda Siemaszkiewicza
2.06.-16.06.2024 r.
Miejsce: Collegium Polonicum, Słubice
W dniach od 2.06. – 16.06. w budynku Collegium Polonicum w Słubicach prezentowana jest wystawa poświęcona biografii polskiej noblistki. Wystawa składa się z 25 tematycznych plansz przedstawiających ważne aspekty z życia poetki, w tym jej dzieciństwo, małżeństwo, podróże i w końcu życie literackie: poezję, wyklejanki oraz nagrody literackie.
Pierwsza prezentacja wystawy miała miejsce w siedzibie Senatu z okazji otwarcia Roku Szymborskiej.
Joanna Gromek Illg – autorka biografii Wisławy Szymborskiej „Znaki szczególne”, z wykształcenia polonistka i filozof, scenarzystka i reżyserka filmów dokumentalnych, redaktorka i krytyk literacki.
Witold Siemaszkiewicz – artysta grafik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie współpracujący m.in. z Wydawnictwem Znak, Wydawnictwem Literackim, Krakowskim Biurem Festiwalowym i Festiwalem Kultury Żydowskiej w Krakowie.
Partner: Collegium Polonicum i Fundacja Wisławy Szymborskiej
„Wolę być czytelniczką wierszy cudzych, niż własnych...” Historia znajomości Wisławy Szymborskiej i Karla Dedeciusa w listach i wyklejankach
16.10.-13.11.2023 r.
Miejsce: Uniwersytet Europejski Viadrina, Gräfin-Dönhof-Gebäude, Europaplatz 1, Frankfurt (Oder)
14.11.2023-17.11.2023 r.
Miejsce: Uniwersytet Europejski Viadrina, Hauptgebäude, Große Scharrnstr. 59, Frankfurt (Oder)
W Archiwum im. Karla Dedeciusa przy Collegium Polonicum w Słubicach przechowywany jest zbiór ponad 400 dokumentów, będących świadectwem znajomości poetki i jej niemieckiego tłumacza. Są tam maszynopisy wierszy i ich przekładów, pamiątki z uroczystości wręczenia Nagrody Nobla oraz materiały prasowe dotyczące recepcji twórczości Wisławy Szymborskiej w Niemczech. Do najciekawszych należy korespondencja, sięgająca lat 60-tych i trwająca nieprzerwanie do początku XXI wieku. Szymborska prowadziła ją przede wszystkim na własnoręcznie sporządzonych „wyklejankach”.
Na siedmiu wielkoformatowych planszach przedstawiamy w językach polskim i niemieckim wybór korespondencji poetki i tłumacza. Na jego podstawie prześledzić można nie tylko rozwój ich znajomości, ale także recepcję twórczości Szymborskiej w Niemczech. Obok serii zabawnych wyklejanek zobaczyć można również pamiątkowe dokumenty z uroczystości przyznania poetce literackiej Nagrody Nobla.
Wystawę przygotowało Archiwum im. Karla Dedeciusa we współpracy z Collegium Polonicum, Uniwersytetetem Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą oraz Uniwersytetem im. Adama Mickeiwicza w Poznaniu. Zgody na wykorzystanie korespondencji udzieliły Fundacja im. Karla Dedeciusa oraz Fundacja Wisławy Szymborskiej, która objęła projekt swoim partonatem.
Więcej informacji na stronie Archiwum im. Karla Dedeciusa.
Wystawa wypożyczona od Archiwum im. Karla Dedeciusa.
Radość pisania / radość fotografowania
Wisława Szymborska w obiektywie Joanny Helander
15.11.-15.12. 2023 r.
Miejsce: Przed wejściem do biblioteki uniwersyteckiej, Große Scharrnstr. 59, Frankfurt (Oder)
W grudniu 1996 roku zaszczyciła Szwecję swą wizytą Wisława Szymborska. Poetka z Krakowa przybyła do Sztokholmu, aby przyjąć literacką Nagrodę Nobla. Do stolicy Szwecji przybyły również osoby towarzyszące, przyjaciele poetki – kilku bardzo dobrych polskich poetów jak i poetek, krytyków literackich oraz wydawców, zarówno z doświadczeniem wolnego rynku, z którym sobie dobrze radzą, jak też z przeszłością w wydawnictwach podziemnych. Ludzie ci, z mojego pokolenia, są również moimi przyjaciółmi.
W ciągu bardzo intensywnego tygodnia, Sztokholm dostarczył polskiej delegacji wielu atrakcji, tak uroczystych, jak i mniej formalnych. Jak wynika z tej oto wystawy: "fotograf przy tym był". Lecz fotograf był również przy wielu innych okazjach. Wolę "śmieszność fotografowania od śmieszności niefotografowania" i "trzymam się tego jak zbawiennej poręczy", że powtórzę za naszą poetką. Fotografia to nie tylko pasja ale i zawód, któremu poświęciłam ponad połowę życia. Życia, które szczęśliwie dzielę między Polskę i Szwecję.
*Joanna Helander, ze wstępu do albumu „Gdyby ta Polka była w Szwecji”
Wernisaż wystawy
16 listopada, godz. 18:00
Sala senacka (sala 109) w budynku głównym Viadriny, Große Scharrnstr. 59, Frankfurt (Oder)
Joanna Helander - fotografka, reżyserka filmów dokumentalnych, pisarka i tłumaczka. Znana dokumentalistka życia codziennego w PRL-u oraz autorka filmowych i fotograficznych portretów przedstawicieli polskiej i szwedzkiej kultury. Studiowała romanistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie aktywnie brała udział w opozycji demokratycznej w 1968 roku. Do Szwecji wyemigrowała w 1971 roku, tam też ukończyła studia fotograficzne. W 1978 roku wydała swój pierwszy album fotograficzny "Kobieta", który ukazał się tylko w języku szwedzkim. W 1983 roku otrzymała prestiżową szwedzką nagrodę Fotografa Roku. Wraz z Bo Perssonem tłumaczyła wiersze poetów tzw. Nowej Fali, a w 1994 roku ukazał się zbiór wierszy Ryszarda Krynickiego "Planeta Fantasmagoria" wraz z jej fotografiami. W 1999 opublikowała po polsku i szwedzku książkę "Gdyby ta Polka była tutaj z nami", wokól Nagrody Nobla dla Wisławy Szymborskiej. Wraz z Bo Perssonem zrealizowała wielokrotnie nagradzane autorskie filmy dokumentalne "Teatr Ósmego Dnia", "Powroty", "Walc z Miłoszem" oraz diaporamy m. in. "Gdyby ta Polka była w Szwecji". W długometrażowym filmie "Watching the Moon at Night, o terroryzmie i antysemityzmie" Wisława Szymborska czyta swoje wiersze. Mieszka i pracuje w Göteborgu i Krakowie.
Wystawa wypożyczona od Fundacji Wisławy Szymborskiej.
Różewicz – poeta, który inspiruje. Fotografie Adama Hawałeja
22.11.2022-06.03.2023, przed wejściem do biblioteki uniwersyteckiej
Tadeusz Różewicz (1921-2014 r.) - jeden z najważniejszych poetów i dramaturgów drugiej połowy XX wieku i przełomu XX/XXI w. w Polsce. Na Uniwersytecie Europejskim Viadrina pokazujemy kolekcję zdjęć fotografa Adama Hawałeja, ilustrującego codzienność Tadeusza Różewicza. Ta kolekcja zdjęć jest czymś wyjątkowym, ponieważ Tadeusz Różewicz niechętnie się fotografował. Jego fotograf Adam Hawałej wspomina:
„Pana Tadeusza poznałem osobiście w 1986 roku. Od jakiegoś czasu szukałem sposobności na zrobienie zdjęć, ale wciąż mi odmawiał. Takie swoiste podchody trwały trzy lata. Gdy już przestałem liczyć, że będę mógł kiedykolwiek go fotografować, przypadek zrządził […], że podczas wizyty w Tetrze Polskim, u pani Marii Dębicz – ówczesnego kierownika literackiego. Spotkałem Tadeusza Różewicza. Po prostu siedział w fotelu i pił herbatę. Zostałem przedstawiony i w pewnym momencie pani Dębicz spytała, czy nie zrobiłbym panu Tadeuszowi zdjęcia. I tak powstało to pierwsze…”
Potem fotograf mógł już często towarzyszyć Różewiczowi i go fotografować. Zainspirowana tą kolekcją zdjęć powstała książka „Różewicz w obiektywie Adama Hawałeja” (2011) oraz prezentowana wystawa.
*z „Różewicz w obiektywie Adama Hawałeja”, Wrocław 2011
Tadeusz Różewicz
Gorzkie rozliczenie się Różewicza z biografią swojego pokolenia, które bezskutecznie poruszało się w chaosie ws4półczesnego życia, znalazło doskonałe odzwierciedlenie w jego dramatach. Z gorzką ironią obserwował codzienność przeciętnego polskiego intelektualisty.
Siła twórczości Różewicza tkwi w umiejętności łączenia przeciwieństw. Z jednej strony trzyma się klasycznej formy, z drugiej służy mu ona do wyrażenia świeżych, nieszablonowych treści. I odwrotnie, daje nowatorski wyraz tematom z przeszłości. To sprawia, że jego prace są niejednoznaczne, niepokojące i uniwersalne. Trwałą wartość awangardy w formie i treści utworów potwierdza dość częsta inscenizacja jego sztuk. Mimo, że mają kilkadziesiąt lat, nadal dokładnie oddają stan naszego umysłu.
Różewicz stał się jednym z najżywszych kronikarzy polskiej rzeczywistości minionego i obecnego stulecia. Pozytywny odbiór utworów wykonywanych za granicą dowodzi, że posługuje się aluzjami czy podtekstami, które są rozpoznawalne nie tylko w jego ojczyźnie.
Adam Hawałej jest fotografem prasowym i teatralnym. Jako fotoreporter, na co dzień zajmował się głównie fotografią prasową na Dolnym Śląsku, dokumentując głównie największe wydarzenia społeczno-kulturalne i sportowe w Polsce i za granicą. Z kolei we Wrocławiu zajmował się wydarzeniami kulturalnymi. Od 1986 r. do 2014 r. dokumentował życie Tadeusza Różewicza. W 2011 r. wydał album „Różewicz”. Za swoje zasługi został uhonorowany odznaką „Zasłużony dla Polskiej Agencji Prasowej” w 2012 roku oraz Nagrodą im. Tadeusza Szweda przyznaną przez Dolnośląski Oddział Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.
Magdalena Grochowska jest publicystką i pisarką. Od 1996 roku reporterka „Gazety Wyborczej”. Pisze głównie biografie. Za „Jerzy Giedroyc. Do Polski ze snu” (2009) otrzymała kilka nagród. W pierwszej części najnowszej biografii „Różewicz. Rekonstrukcja” Grochowska zajmuje się historią rodziny Różewiczów. Pokazuje dramat spalonego wojną człowieka, który zrewolucjonizował polską poezję, choć miała ona umrzeć „po Auschwitz”. Grochowska opowiada o Różewiczu jako mężu, ojcu i synu. Pokazuje jego uwikłanie w socrealizm, wyzwolenie się z niego i narodziny dramatopisarza. Oto, co napisała o swojej pracy nad książką:
„Praca nad „Rekonstrukcją” zajęła mi ponad pięć lat. Był to trudny czas obcowania z Tadeuszem Różewiczem. Wciąż jestem w drodze do niego. Prowadził mnie przez jasne i ciemne pokoje gmachu swojej twórczości, wtrącał w pułapki i Kafkowskie jamy. Popadałam w zwątpienie i z wysiłkiem wydobywałam się na światło. Pomagali mu w tym jego bliscy i rodzina; badacze i znawcy jego pisarstwa, edytorzy korespondencji; historycy, archiwiści i bibliotekarze. Ludzie życzliwi i świadomi tego, że nie sposób pojąć ostatnich stu lat historii Polski bez poznania i zrozumienia Różewicza…”
*z „Różewicz. Rekonstrukcja I”, M. Grochowska, Warszawa 2021
30. listopada 2022 r. odbyło się spotkanie z Magdaleną Grochowską i Adamem Hawałejem na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, podczas którego goście rozmawiali o ich osobistych doświadczeniach z Tadeuszem Różewiczem - A. Hawałej o swoich podróżach z poetą, a M. Grochowska o swojej podróży jego śladami.
>>> Nagranie rozmowy (polska wersja)
>>> Nagranie rozmowy (niemiecka wersja)
Wystawa wypożyczona od Adama Hawałeja.
