ARCHIWUM IM. KARLA DEDECIUSA
Spuścizna po Karlu Dedeciusie
Karl Dedecius (1921-2016) – "Moją pamięć/ tłumaczysz/ na pamięć własną/ moje milczenie/ na swoje milczenie" (T. Różewicz "Do tłumacza K.D.")
Inwentarz pierwszej części spuścizny Karla Dedeciusa
Inwentarz drugiej części spuścizny Karla Dedeciusa
Karl Dedecius urodził się w wielokulturowej Łodzi w rodzinie niemieckiej. Tutaj uczęszczał do polskiego gimnazjum humanistycznego. W czasie II wojny światowej został wcielony do Wehrmachtu i wysłany na front wschodni. W latach 1943-1949 przebywał w niewoli sowieckiej. Tam nauczył się języka rosyjskiego i sporządził pierwsze tłumaczenia klasyków poezji rosyjskiej. Po opuszczeniu Związku Radzieckiego pracował dorywczo na terenie byłej NRD, wykonując różne prace – był m.in. tłumaczem w Instytucie Sztuki Teatralnej w Weimarze. W 1952 roku wyemigrował do RFN, gdzie we Frankfurcie nad Menem podjął pracę w towarzystwie ubezpieczeniowym Allianz. Szybko jednak ujawniły się jego zainteresowania literackie i równocześnie z pracą zawodową zaczął przekładać na język niemiecki oraz wydawać utwory polskich i rosyjskich autorów. Pierwsze tomy tłumaczeń poezji polskiej, „Lekcję ciszy” oraz „Płonące groby”, opublikował w 1959 roku. Bibliografia wydanych przez niego tomów przekładów, antologii, zbiorów esejów, monografii poetów obejmuje ponad 120 pozycji, m.in. 50 tomów Biblioteki Polskiej (Suhrkamp), czy też monumentalną „Panoramę literatury polskiej XX. wieku” (Ammann, 7 tomów). Przekładał utwory Przybosia, Miłosza, Herberta, Szymborskiej, Leca i.in. Dedecius interesował się także przekładami z języków słowiańskich wydawanymi w NRD – przełamywał w ten sposób granice, zanim jeszcze zostały otwarte. Praca translatorska była dla niego zarówno pasją i jak i twórczym trudem. Oprócz niej łączył w swoim życiu wiele innych funkcji związanych z propagowaniem literatury i kultury polskiej – wygłaszał wykłady gościnne z historii literatury i poetyki polskiej na uniwersytetach m.in. w Heidelbergu i Moguncji oraz różnych ośrodkach literackich, inicjował fora polsko-niemieckie w celu umocnienia kontaktów bilateralnych oraz publikował artykuły z zakresu stosunków polsko-niemieckich. W 1979 roku powstał – m.in. z jego inicjatywy - Niemiecki Instytut Kultury Polskiej w Darmstadt, którym kierował do 1997 roku.
Za swoje tłumaczenia, prace literackie i edytorskie był wielokrotnie odznaczany. W 1965 roku otrzymał Międznarodową Nagrodę Tłumaczy Polskiego PEN-Clubu, w 1990 roku został laureatem prestiżowej Nagrody Pokojowej Księgarzy Niemieckich a w 2010 – Niemieckiej Nagrody Państwowej. Był członkiem Niemieckiej Akademii Języka i Literatury, Bawarskiej Akademii Sztuk Pięknych, PEN-Clubu, doktorem honoris causa uniwersytetów w Kolonii, Toruniu, Krakowie, Lublinie, Wrocławiu i Frankfurcie nad Odrą.
Pierwszą część spuścizny donator przekazał w 2001 roku – stała się ona jednocześnie zalążkiem Archiwum Karla Dedeciusa. W następnych latach dokonano kilku dalszych uzupełnień, ostatnia część spuścizny wpłynęła do Archiwum w 2016 roku po śmierci Karla Dedeciusa. Cały zbiór liczy ok. 300 metrów bieżących dokumentów. Wśród nich jest m.in. korespondencja z polskimi i niemieckimi (Böll, Canetti, Celan, Enzensberger, Grass, Herbert, Iwaszkiewicz, Miłosz, Mrożek, Przyboś, Szymborska) pisarzami, znanymi osobistościami życia publicznego (Bartoszewski, Dönhoff, Süssmuth, Schmidt, Weizsäcker), wydawnictwami, uniwersytetami, oraz licznymi instytucjami kultury. Są również rękopisy tłumaczonych utworów, notatki i różne wersje przekładów, dokumenty osobiste, teksty wykładów, przemówień, katalogi, plakaty, fotografie, książki z autografami i dedykacjami, kasety audio i video, a także nagrody, medale i dyplomy. Archiwum posiada także różne artefakty podarowane tłumaczowi – grafiki, rzeźby, ekslibrysy, obrazy, partytury oraz wydania bibliofilskie.
Spuścizna Karla Dedeciusa jest własnością powołanej do życia w 2013 roku Fundacji im. Karla Dedeciusa. Prowadzi ona szeroko zakrojoną działalność kulturalno-naukową w duchu założyciela i zarządza prawami do jego utworów.
Udostępnianiem materiałów ze spuścizny Karla Dedeciusa zajmuje się Archiwum im. Karla Dedeciusa. Wszelkie pytania dotyczące publikacji tłumaczeń i dokumentów ze spuścizny proszę kierować do Fundacji im. Karla Dedeciusa.
Interesujące strony: